Değerler Eğitimi için 100 Öneri

Ülkemizde son bir kaç yıldır gündeme gelen “değerler eğitimi” ve önemi üzerine sıkça konuşur olduk. Okulda mı verilmeli? Aile içinde mi çözülmeli ? tartışmaları bir yana, Amerika Boston Üniversitesi’de öğretmen ve idarecinin fikirlerinden yararlanilmis ve 100 maddelik bir tavsiye listesi hazirlanmis. Hazırlanan listeyi kültürümüze uyarlayan eğitim Danışmanı Çağdaş Yenal’ın dikkat çekici ve bir o kadar da, değerler eğitimi nasıl verilmeli konusunda önerilerde bulunduğu yazısını aynen paylaşıyoruz.

Bu listenin hayata geçirilebilmesi için okul idaresi farkli birimlere veya öğretmenlere kendisiyle ilgili maddelerin neler olduğunu ve onlari nasil uygulayacagini belirleme görevi verebilir. Meselâ, sporla ilgili olan maddeler spor birimi veya ögretmenine; benzer sekilde tarih, edebiyat, resim, gezi ile ilgili olanlar da alâkali birimlere görev olarak verilebilir. Böylece, bu listede yer alan veya akla gelebilecek baska hususlar bir bütünlük içinde ögrenciye sunulursa, ahlâk ve karakter gelisiminde olumlu sonuçlar alinir.

Bir insana verilen deger, onun ahlâk ve karekteriyle baglantilidir. Okul idarecileri ögrencileri hayata hazirlarken, bu yönde gelistirmenin yollarini arar dururlar. Bu gâyeyle bazi üniversitelerde, ahlâk ve karekter gelisim merkezleri bile kurulmustur.

Amerika Boston Üniversitesi’ndeki böyle bir merkezin, ögrencilerin ahlâk ve karakter gelisimiyle ilgili olarak yaptigi bir çalismada, çok sayida ögretmen ve idarecinin fikirlerinden yararlanilmis ve 100 maddelik bir tavsiye listesi hazirlamistir. Her kültürden ögrencinin yararlanabilecegi bu listedeki bazi maddeler kültürümüze adapte edilerek degistirilmistir. Bunlari okuyunca, bazilarini zaten uygulamakta oldugumuzu görecek, digerlerine karsi içinizde bir sevk uyanacaktir. Simdi bu listeyi bastan sona iyice inceleyelim.

• Kahramanlik ve fedakârliklariyla meşhur olmuş kişilerin fotoğraflarini koridor ve odalara asin.
• Ögrenciler için ahlâk ve karakter gelisimi konusunda bir rehberlik proğrami baslatin.
• Topluma hizmet maksadiyla belli misyonlar tasiyan gruplar olusturun.
• Bir çocugun digerleri tarafindan samar oglani yapilmasina mani olun.
• Akademik, spor veya sanat yetenekleri disindaki kabiliyetleri kesfetmek üzere programlar gelistirin.
• Ögrencilerin davranislarini ve topluma katkilarini ciddi bir sekilde ölçüp degerlendirin.
• Ögrenci ve onlara rehberlik yapanlarin hemfikir olduklari kurallar tespit edin.
• Velileri davet edip onlarin gelismeleri inceleyip katkida bulunmalarina firsat taniyin.
• Misyonunuzu tanimlayan güzel bir söz seçip ögrencilerinizle paylasin.
• Her ay bir fazilet tespit edip bunun üzerinde çalisin.
• Kendinize örnek aldiginiz bir sahsiyeti ögrencilerinize tanitin.
• Tarihteki olaylari gündeme getirip bu olaylarda nasil davranilmasi gerektigini tartisin.
• Ögrencilerdeki iyilik sifatinin, en az onlarin akademik basarilari kadar önemli oldugunu görmelerine yardimci olun.
• Ahlâkla ilgili meseleleri ele alin, yani gerçekleri ele alin, delil toplayin, sonuçlari tahmin edin ve karar verin.
• Ögrencilerin topluma hizmet etmeleri için belli bir yapi dahilinde onlara firsatlar olusturun.
• Örnek olun. Meselâ ortalikta gördügünüz bir kâgit parçasini alin. Sizden sonra ders vereceklere bir saygi eseri olarak tahtayi temiz birakin.
• Kurumunuzda, ne türlü olursa olsun, nezaketsizlige firsat vermeyin.
• Kaba ve küfürlü konusmalara izin vermeyin.
• Ögrencilerin kötü davranislarini notlar, çagrilar ve ziyaretlerle velilere duyurun.
• Çocuklarinin güzel vasiflarini takdir etmek üzere velilerle irtibat kurun.
• Ögrencilerin okulda çok çalismalarinin ahlâkî bir sorumluluk oldugu fikrini açikça belirtin.
• Meslektaslarinizla konuşurken nazik olun.
• Yasadiginiz yerdeki fedakâr ve önemli sahsiyetleri derslerde tanitin.
• Ödevlerin yapilmasi ve sinav sonuçlariyla ilgili mükâfat sistemi kurun.
• Bir bagis fonu olusturun. Ögrencilerin bagislari istedikleri yere yapmalarina firsat taniyin.
• Ailelerin ahlâkî otoritelerini destekleyin. Ögrencilerin ahlâkî problemlerini ebeveynleri ile çözmelerini saglayin. Bu konuda ögrencilerle konusarak niçin zora düstüklerini analiz edin.
• Duvarlara güzel karakteri tesvik eden sözler asin.
• Özellikle ögrencilerin o anki durumlariyla ilgili ahlâkî ihtilaflara dair yasanmis olaylardan örnekler verin.
• Kahraman sahsiyetleri dogum günlerinde anin ve ne tür faziletlere sahip olduklarini anlatin.
• Çocuklarin önem verdikleri vecizeleri yazip duvarlara asmalarina izin verin.
• Ahlâkî konularda makaleler getiren ögrencileri ödüllendirin ve bu yazilari analiz edin.
• Kurumunuzdaki karakter meselelerini -güzel huylar vs- düzenli olarak müzakere edin.
• Çocuklarin beklentilerini netlestirin ve onlarin bu beklentilere göre sorumluluk almalarini saglayin.
• Ögrencilerle ilgilenirken tutarli olun ve duygusal davranarak dogruluk ve dürüstlügünüze halel getirmeyin.
• Hatalarinizi kabul edin ve bunlari düzeltmenin yollarini arastirin. Ögrencileri de buna tesvik edin.
• Hergün birkaç dakikalik ibretli bir hikâyeyi seslice okuyarak güne baslayin. Hikâyelerin kisa, ama ders verici olmasina dikkat edin.
• Kurumunuzdaki ilkeler ve politikalari belirlerken bunlarin muhtemel tesirlerini ve ögrencilere ne tür mesajlar verdiklerini anlamaya çalisin.
• Bir politika, faaliyet veya kararin sebeplerini açiklayin. Ögrencilerin sadece “nasil”i degil, “niçin”i de anlamalari için onlara yardimci olun.
• Iyi bir ögrenci olmanin ahlâkî ve karakterle ilgili unsurlarini ögrencilerin tartismasi için ortamlar hazirlayin.
• Ögrencilere rekabet kavramini ögretin ve bunun ne zaman faydali, ne zaman zararli oldugunu anlatin.
• Ögrencilere niçin ögretmenlik / belletmenlik yaptiginizi açiklayin. Ögretmenlik / belletmenlik yapmanin sorumlulugu ve öneminden ne anladiginizi açiklayin.
• Topluma yaptiginiz hizmetlerden ögrencilere bahsedin. Hangi gönüllü kuruluslarda neler yapabileceklerini anlatin.
• Ögrencilere medyayi elestirel bir yaklasimla analiz etmeyi ögretin. Medyadaki mesajlar ne tür bir karakteri tesvik etmektedir?
• Mezun olup yüksek okula gitmis, is hayatina atilmis eski ögrencilerinizi davet edip tecrübelerini aktarmalarini saglayin. Güzel aliskanliklarin onlara islerinde nasil yardimci oldugunu sorun.
• Muhitinizdeki yetiskinleri davet ederek onlarin karakter egitimleri ve tecrübeleri konularini gündeme getirin.
• Ögrencilerin empati gelistirmelerine yardimci olun. Onlara su tür sorular sorun: “Kimse seninle oynamak istemezse kendini nasil hissedersin?”, “Birisi senin isminle alay ederse neler hissedersin?”…vb gibi.
• Kurumunuzda ihtilaflar dogdugunda ögrencilere saygi, açik görüslülük, mahremiyet ve nezaketin önemini ögretin. Giybet, dedikodu ve tahkire firsat vermeyin.
• Kibarlik üzerinde durun. Ögrencilere, diger ögrencileri ve yetiskinleri dikkatli bir sekilde nasil dinlemeleri gerektigini ögretin.
• Basarili sahislarin biyografilerini birlikte okuyup müzakere edin. Daha büyük çocuklarin farkindalik yetenegini gelistirin. Bireylerin hatalari olabilecegini, ancak takdire sayan sifatlar da tasiyabileceklerini fark ettirin.
• Büyük ögrencilerin küçüklere yardimci olmalarini saglayan ortamlar olusturun.
• Ilk günden itibaren çok çalismanin ve hedefe ulasmak için belli standartlara riayet etmenin öneminden bahsedin.
• Liseye devam eden ögrencilerin toplumda daha aktif olmalari için, gönüllü faaliyetler yapan kurumlarin yönetim kurulu toplantilarina katilarak katkida bulunmalarini saglayin.
• Katmadegeri yüksek, kaliteli eserler veren ve ülkenin sosyal enerjisini artirici örnek çalismalar yapan sahsiyetlerin hayatlarini, aliskanliklarini ve temel prensiplerini arastirma konusu olarak ögrencilere verin.
• Diger ülkelerde karakter egitimiyle ilgili çalismalari takip edin ve tecrübelerden yararlanin.
• Ögrencilere tesekkür mesajlari yazmayi ögretin. Ögrenciler için degerli çalismalar yapanlara teşekkür mektuplari yazdirin.
• Öğrencilerin çalismalarini değerlendirirken onlara yeteri kadar geri besleme (feedback) verin. Gelişmeleri ve basarilari konusunda onlarla samimâne ve teşvik edici bir iletişim kurun.
• Büyük öğrencilerin, ebeveynler için yemekli bir program hazirlamasini saglayin. Yemek yapmalarini, dekorlar kullanmalarini, hizmet etmelerini ve temizlik yapmalarini temin edin.
• Öğrencilerin kurum için bir hizmet yapmalarini (ufak tamiratlar, tanitim vs.) saglayin.
• Düzenli bir sekilde birlikte bina temizliği yapin.
• Diger din ve kültürleri tahkir etmeyin ve baskalarina karsi âdil davranmanin önemini vurgulayin.
• Hor görülen öğrencilere destek olun ve bu anlari bir egitim firsati olarak görün.
• Canlilara karsi sefkatli olma düsüncesini asilayin.
• Ürünlerin tekrar kullanimiyla ilgili (recycle) kampanyalar baslatin. Iktisatli olma ve israftan kaçinmanin önemini anlatin.
• Ülke çapinda güzel ahlâki destekleyen programlardan ögrencilerinizi haberdâr edin.
• Ögrencilerin ebeveynlerinin de destegiyle; muhitlerinde ufak temizlik isleri, agaç dikme, ufak tamiratlar gibi çalismalarla çevrelerine hizmet etmelerini saglayin.
• Kurumunuza ait bir sarkiniz olsun ve yeni gelenlere bunun sözlerini ve manasini ögretin.
• Eger böyle bir sarkiniz yoksa ögrenciler arasinda bir yarisma düzenleyerek bir tane yazmalarini temin edin. Ne tür fikirlerin sarkida yer almasi gerektigi konusunda görüs alisverisinde bulunun.
• Kurumunuzda belli kaidelerin önemini vurgulayin ve bu kaidelerin kurumun kimligi açisindan önemini ifade edin.
• Ögrencileri çevredeki yasli veya yardima muhtaç insanlarla ilgilenmeye tesvik edin.
• Ögrencilerinize baska sehir veya ülkelerden mektup arkadaslari bulun ve onlarin yazismalardan ögrendikleri bilgileri paylasin. O yerlerde hayatin nasil oldugu konusunu gündeme getirin.
• Karakter egitimi için müfredati kullanin. Meselâ dille ilgili çalismalarda karakter analizleri yaptirin. Baskasinin gözleriyle dünyaya bakmanin nasil bir sey olabileceğini sorun.
• Sefkatli bir sekilde yapici elestirilerde bulunun ve ögrencilerin de bunu aliskanlik haline getirmelerini saglayin.
• Spor müsabakalarinda, oyunlarda ve günlük iliskilerde centilmenligin önemini vurgulayin.
• Okulun politikasini belirlerken ögrencilerin de katkida bulunmasini temin edin. Onlara farkli politikalarin karsilastirilmasiyla ilgili ödevler verin.
• İnsani düsünmeye, tartismaya ve yazmaya sevk eden alintilar toplayin.
• Ögretmen ve idarecilerin kullanabilecekleri, karakter egitimiyle ilgili bir literatür listesi hazirlayin.
• Kurumunuzu tanimlayan veciz bir söz bulun.
• Üstün karakterli ögrencilere ait kayitlari arsivleyin.
• Akademik ve sosyal problemleri çözüp özgüven kazanmalari için firsatlar taniyin.
• Kurumunuzdaki ahlâkî atmosferi idarî toplantilarinizda gündeme getirin ve hedeflerinizi belirleyin.
• Kurumunuza ait bir prensipler listesi hazirlayin ve bütün faaliyet ve politikalarinizda bu listeye atiflarda bulunun. Kurumdaki herkese bu listeyi nesredin ve dikkat çekici bir sekilde binada teshir edin.
• Bir e-mail listesi veya bülten tahtasi hazirlayip idareci ve ögretmenlerin karakter egitimiyle ilgili fikir alisverisi yapmalarini saglayin.
• Haber bülteniniz araciligiyla, ögrencilerinizin dikkat çekici davranislarindan velileri haberdâr edin.
• Kurumunuzun tarihî ve basarilarina ait belgeler ve fotograflardan olusan bir sergi hazirlayip ziyaretçilere bunu gösterin.
• Kurumda basit gibi görünen isleri yapan isçilerin ve gönüllülerin çalisma ve basarilarini toplu bir sekilde takdir edin.
• Ögrencileri tesvik edecek ve onlara disiplin kazandiracak miktarda ödevler vermeyi ihmal etmeyin.
• Çocuklara bir and söyletin ve bu metni velilere ulastirin.
• Giyimle ilgili standartlar belirleyip bunlarin egitimle olan ilgisini açiklayin.
• Ögrencilerin kendi aralarinda kaynasmasini saglayan faaliyetler düzenleyin.
• Ögrenci ve velilerin seminer, gezi gibi ortak bir projede görev almalarini saglayin.
• Binanin genel görünüsü konusunda dikkatli olun. Genel düzen ve tertiple ilgili herkesin katkida bulunmasina çalisin.
• Çevredeki itibarli isadamlarinin, girisimcilik konusunda ögrencilere rehberlik yapmalarini saglayin.
• Yeni gelen ögrenci ve isçilere rehberlik yapacak kisiler belirleyin.
• Çevredeki memur, isçi veya isverenleri davet ederek is hayatinda karakterin öneminden bahsettirin.
• Sporla ilgilenen ögrenci ve ögretmenlerin sporla ilgili ahlâkî ilkeler gelistirmelerini tesvik edin.
• Muhitinizde karakter egitimiyle ilgili toplantilar düzenleyin.
• Karakter egitimiyle ilgili bir logo hazirlatin.
• Ayda iki defa ögretmen ve idarecileri biraraya getirerek ahlâkî prensipler içeren edebî veya felsefî bir metni analiz ettirin.
• Veliler için karakter egitimiyle ilgili bir literatür listesi hazirlayin.
• Bir kitap klübü kurarak öğrencilerin ahlâkî eserler okumalarini saglayin.

kaynak: http://www.cagdasyenal.com.tr